گشت رودخان و سياه‌ مزگي

.وجود يك نيمرخ كامل از جنگلهاي كم نظير هيركاني از جلگه تا مراتع ييلاقي از ويژگيهاي منطقه به شمار مي رود .مرال شوكا ،پلنگ،خرس قهوه اي ،گراز ،شغال ،روباه معمولي،گربه جنگلي،سياه گوش،تشي ،گوركن،قرقاول و آبيا گونه هاي جانوري مهم منطقه را تشكيل مي دهد.وجود تنوع زيستي بالا و اثر باستاني قلعه رود خان زمينه پژوهشي و گردشگري را در منطقه فراهم ساخته است.

اين منطقه با وسعت 44/39514 هكتار در شهرستانهاي فومن ، شفت و بخش كوچكي از آن نيز در محدوده شهرستان رودبار در مختصات چغرافيايي طول شرقي E492018 E490308 و عرض شمالي N371149 N365602 واقع شده است . اين منطقه در تاريخ 15/10/1378 مورد حفاظت قرار گرفت .اين منطقه داراي جهات اربعه ذيل ميباشد :

شمالا: از امامزاده سيد حمزه به سمت شرق به كوه سياه بيل-فوشه-مته خاني-ملك سربه خان علي كده و از اين نقطه به كوه مزدچال سپس در امتداد خط الراس بسمت شمال به قله كوه قله نه تا قله كوه شفت و از آنجا به شالما.
شرقا: از شالما بعد از عبور از رودخانه سياه مزگي بسمت جنوب به سفيد مزگي و سوته و از سوته به امام زاده اسحاق -بيجارسر -كوه سياه گه تا قله با ارتفاع 1622 متر تا خركش .
جنوبا : از خركش بسمت غرب بعد از عبور از ييلاق كيادل -كلمستان به قله كوه گرداب.
غربا: از قله كوه گرداب بسمت شمال در امتداد جاده مالرو به قله كوه چلواوي و از آنجا در همان امتداد به قله كوه فشم و عزيز خاني . از اين نقطه در امتداد جاده مالرو به گردنه دزدين سپس به گردنه گيلي بلنگا و از آنجا به قله كوه گيلي بلنگا و بعد از عبور ازگردنه ريزاب دارسر به قله كوه گرداب و از آنجا در جهت شمال غربي به يونس و از اين نقطه در امتداد خط الراس كوه قلعه كوله به رنگ بژه و از آنجا بعد از عبور از كوه ديده بان گاه تا امامزاده سيد حمزه .

حداقل ارتفاع منطقه از سطح دريا 500 متر و حداكثر ارتفاع آن از سطح دريا به 2500 متر مي رسد . منطقه مورد نظر سه قسمت جلگه ، كوهپايه و كوهستان را شامل مي شود . در قسمت جلگه برنجكاري و صيفي كاري رايج بوده و در قسمت كوهپايه اي آن باغات چاي به چشم مي خورد . قسمتي از كوهپايه و منطقه كوهستاني داراي پوشش جنگلي است كه بعلت وجود آباديهاي متعدد و رواج دامداري و برداشت. بيرويه چوب قسمت اعظم آن بصورت مخروبه و نيمه مخروبه بوده و فقط حدود يك پنجم از وسعت منطقه داراي پوشش جنگلي بكر و دست نخورده است . البته محدوده مورد نظر داراي چشم اندازهاي طبيعي زيبا اعم از دره هاي عميق و آبشار و رودهاي متعدد آثار باستاني است .

در يك مقطع عرضي تيپهاي جنگلي و گونه هاي آن برحسب ارتفاع در اين منطقه بقرار ذيل مي باشد . تيپ هاي جنگلي ارتفاعات پائين : تيپ بلوطستان با گونه بلوط از 500 متري تا 900 متري ادامه داشته و كنار اين گونه اصلي گونه هاي ديگري نيز همچون نمدار ، ليلكي ، خرمندي ، پلت ، شيردار ، انجيلي ، زبان گنجشك ، اوجا ، گلابي وحشي همراه هستند . گياهان درختچه اي مانندازملك و داردوست در اين كمربند فراوان است . تيپ هاي جنلگي ميان بند : اين تيپ ها كه در ارتفاع 900 تا 1200 متري از سطح دريا گسترش دارند عبارتند از : ممرز ، راش ، راشستان ، ممرزستان ، اين تيپ ها همراه با گونه هاي ملج ، انجيلي ، نمدار ، پلت ، شيردار و ون آميخته هستند . نمونه كامل اين تيپ در ارتفاعات بالاي قلعه رودخان و گشت رودخان و در محدوده خرفه پشته قابل تشخيص است .

تيپ هاي جنگلي مناطق مرتفع : مناطق مرتفع يعني ارتفاعات 1200 تا 1800 متري كه به سبب دارابودن شرايط مناسب آب و هوا ، خاك ، رويشگاه اصلي گونه راش است . گونه هاي همراه راش عبارتند از : ممرز ، ملج ، توسكاي ييلاقي ، افرا و شيردار . تيپ هاي فوقاني و حد نهايي جنگل : در ارتفاعات بالاتر از 1800 متر ، درختاني كه در اين منطقه پراكنده اند ، داراي ارتفاع كم و ساقه اي كج و معوج و تاجهاي چنگالي بوده و چوبشان فاقد ارزش صنعتي است . در اين ارتفاعات گونه راش به ندرت ديده مي شود و درختان منطقه عبارتند از نوعي ممرز بنام لوريا كچف كه گاه همراه با گونه اي بلوط بنام اوري است و جامعه كچف – اورستان را بوجود آورده است .البته اين تيپ به علت وجود دامداران و استفاده دامي آنها از چوب و هيزم بشدت آسيب ديده است . از جمله مهمترين حيات وحش منطقه مي توان به خرس ، پلنگ ، مرال ، شوكا ، گرگ ، سياه گوش ، گربه جنگلي ، شنگ ، تشي ، گوركن ، گراز ، سنجاب ، قرقاول ، ابياء ، قزل آلا را اشاره نمود .