رشت

رَشْت يكي از كلان‌شهرهاي ايران، مركز استان گيلان در شمال ايران، و مركز شهرستان رشت است و مادرشهر استان گيلان و بخش‌هايي از استان‌هاي همجوار است. اين كلانشهر همچنين بزرگترين و پرجمعيت ترين شهر شمال ايران در بين سه استان‌هاي حاشيهٔ درياي خزر و بزرگترين شهر گيلك نشين، بزرگترين سكونت گاه سواحل جنوبي درياي خزر محسوب مي‌شود.رشت سومين شهر گردشگر پذير ايران است.

بر اساس سرشماري رسمي در سال ۱۳۹۰، جمعيت ساكن آن ۶۳۹،۹۵۱ نفر بوده‌است.جمعيت شناور ثابت روزانۀ شهر رشت به‌عنوان مادرشهر استان گيلان بالغ بر ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ نفر است.جمعيت اين شهر در تعطيلات و ماه‌هاي گردگشري سال بالغ بر دو ميليون نفر است.رشت فشرده‌ترين شهر ايران به لحاظ نسبت جمعيت به وسعت است و ازلحاظ نسبت جمعيت در روز و شب نيز رتبه نخست كشور را دارد.

در شهر رشت لهجه‌هاي گوناگون از گويش بيه‌پس زبان گيلكي توسط مردم تكلم مي‌شود.

آب و هواي رشت ازجمله آب و هواي معتدل كاسپين و شبه مديترانه‌اي است كه داراي تابستان‌هاي گرم و شرجي و زمستان‌هاي سرد و مرطوب است. همچنين شهر رشت داراي رتبهٔ اول ميزان بارش مراكز استان‌هاي ايران و به شهر باران شهره است.

رشت بيش از ۴٬۵ قرن پيش مركز گيلان شدو در گذشته، مركز استان يكم ايران بوده‌است. همچنين اين شهر نقشي كليدي در بزنگاه‌هاي تاريخ ايران مانند انقلاب مشروطه،جنبش جنگل و انقلاب ۱۳۵۷ ايران داشت و با توجه به فرهنگ مردم آن و قرار گرفتن در جاده راه ابريشم از ديرباز به عنوان دروازه اروپا همواره به عنوان دروازه تمدن مدرن از آن ياد مي‌شود. و داراي پيشينه‌اي درخشان عرصه مبادلات خارجي بوده است.

امروزه شهر رشت يكي از قطب‌هاي كشاورزي و گردشگري در سطح كشور محسوب مي‌شود. رشت قطب توليد برنج ايران،توليد كنندهٔ بزرگ فولادو قطب توليد نانو داروهاي ضد سرطان كشوريكي از مهم ترين شهرهاي ايران است.

نام
وجه تسميۀ رشت در فرهنگ واژه‌هاي دساتير، به‌معني گچي كه بنّايان، سنگ و آجر را به آن محكم نمايند، و در لغت‌نامه‌هاي انجمن آرا، آنندراج، لغت فرس اسدي توسي، لغت محلي شوشتري، برهان قاطع، ناظم الاطبا و لغت‌نامۀ جهانگيري: چيزي كه از هم فروريزد؛ هر چيزي كه از هم فروريزد و فروپاشد؛ ديوار مشرف بر افتادن. گچ را نيز گويند كه بدان خانه سفيد كنند؛ لجن و خاكروبه؛خاك و گَرد؛ خاك را گويند؛ رنگ‌كرده نيز معني شده‌است.همچنين رشت (به فتح اول) به معني در فروافتاده در گودي قرار گرفته يا جاي پست است. صفتي بود براي هفته بازار رشت و حومه كه روزهاي يكشنبه در اين شهر و روزهاي چهارشنبه در آج بيشه حومه رشت تشكيل مي‌شد. رشت بازار يعني بازار در گودي قرار گرفته و اين صفت بدان اعتبار بود كه هر پيله‌ور و يا مسافري كه از بخشهاي جنوبي، مانند رودبار يا از مناطق غربي مانند فومن يا از مناطق شرقي مانند لاهيجان به سوي رشت حركت مي‌كرد، از منطقه‌اي بلندتر به ناحيه‌اي كه در سطح پايين قرار داشت سرازير مي‌شد. تدريجاً “بازار” از آخر نام حذف شد و “رشت” باقي‌ماند..

از جمله ديگر نظرات مي‌توان به (بيه) يعني مصب بين دو رود اشاره كرد. يا (دارالمرز) يعني سرزمين پست و گود (جلگه) و يا به نظر علي‌اكبر دهخدا چون ساخت اصلي شهر در سال ۹۰۰ هجري بوده و كلمه رشت در حساب ابجد ۹۰۰ است اين نام را انتخاب نمودند. بنا به يك گمانه زني ديگر نيز: تلفظ دقيق اين نام شهر رَشت “رِشت” بوده كه آن نيز از بن ريسيدن گرفته شده‌است و دليل اين نام گذاري مطرح بودن اين شهر در توليد رشته‌هاي نوغان يا همان ابريشم|ابريشمي دانسته شده‌است.طبق يكي ديگر از گمانه زني‌ها معني كلمه رَشت از تركيب كلمه «رِش» به معني باران بسيار ريز است. كه با پذيرفتن اين گمانه زني مي‌توان رشت را به مكاني كه در آنجا باران به صورت مداوم مي‌بارد پذيرفت. واژه گيلكي «وارش» كه به معني باران است مويد اين نكته‌است كه اين واژه مركب از وا+رش ساخته شده كه اصل كلمهٔ مركب هم پيشوند «وا» معادل «باز» متبادر كنندهٔ «باز باران» يعني «باران مكرر»است. در اوستا كتاب ايرانيان باستان كلمه هو رشت بارها استفاده شده است. هو به معني نيك و رشت به معني كردار مي‌باشد. شايد رشت در كتب پارسي به معني كار يا عمل يا كردار يا محلي براي كار باشد. همچنين عده‌اي بر اين گمانند كه نام رشت از نام ايزد باران در فارسي پهلوي يعني تيشتر گرفته شده.

 

رشت در ۴۹ درجه و ۳۶ دقيقه طول شرقي و ۳۷ درجه و ۱۶ دقيقه عرض شمالي واقع شده و فاصله آن از تهران ۳۰۰ كيلومتر مي‌باشد. همچنين شهر رشت با مساحت ۱۸۰ كيلومتر مربع در زميني مسطح و هموار به ارتفاع به طور ميانگين ۵ متر از سطح آب‌هاي آزاد قرار دارد. رشته كوه البرز در قسمت جنوبي شهررشت واقع شده و نزديك ترين قله بلند به شهر رشت (درفك) به ارتفاع ۲٬۷۳۳ متر است. نزديك ترين شهرستان به رشت صومعه سرا است كه در فاصلهٔ ۲۶ كيلومتر ي آن قرار دارد. رشت از شمال به درياي خزر و مرداب انزلي، از غرب به رودخانه پسيخان , صومعه سرا و فومن , از جنوب به بخش سنگر و شهرستان رودبار و از شرق به كوچصفهان و آستانه اشرفيه محدود است.

سلسله جبال البرز در قسمت جنوبي شهررشت واقع شده و نزديك ترين قله بلند به شهر رشت (درفك) به ارتفاع ۳۵۰۰ متر است. نزديك ترين شهرستان به رشت صومعه سرا است كه در فاصلهٔ ۲۶ كيلومتر ي آن قرار دارد. رشت از جانب شمال به درياي خزر و مرداب انزلي، از غرب به رودخانه پسيخان , صومعه سرا و فومن , از جنوب به شهرستان سنگر و رودبار و از شرق به كوچصفهان و لاهيجان محدود است و فاصلهٔ آن تا تهران ۳۲۵ كيلومتر و تا بندر انزلي ۳۰ كيلومتر است. در واقع جلگه حاصلخيز شهرستان رشت توسط كرانه‌هاي درياي خزر از سمت شمال، دلتاي سفيدرود (آستانه اشرفيه) از جهت شرق، ارتفاعات كوهپايه‌اي- جنگلي رودبار از قسمت جنوب و شاليزارهاي جلگه تولمات و فومنات از جهت غرب محدود مي‌گردد. تالاب انزلي در شمال غربي شهرستان رشت واقع شده است. قسمت وسيعي از اين شهرستان در ناحيه جلگه‌اي استان گيلان واقع شده و مساحت كمي از آن در ابتداي ارتفاعات و كوهپايه‌هاي جنگلي قرار دارد. از مهمترين ارتفاعات محدوده مورد نظر مي‌توان به سراوان، عزيزكيان، موشنگاه، امامزاده هاشم و غيره اشاره كرد.