كبيركوه مهمترين و بزرگترين رشته كوه استان ايلام است كه در محل به نامهاى «كَوِر» يا «كَوَرْ» معروف است . طول اين رشته كوه 160 كيلومتر است كه در جهت شمال غربى ـ جنوب شرقى به صورت ديوارى منظم امتداد دارد . بلندترين قله كبيركوه «كان صيفى» نام دارد كه در ناحيه «ورزين يا ورزرين» واقع شده است . اين قله 3050 متر از سطح دريا ارتفاع دارد .
شهرستانهاى دهلران ، مهران ، آبدانان در غرب كبيركوه قرار دارند و درهشهر در شرق اين رشته واقع است . شهرستانهاى ايلام ، شيروان و چرداول و ايوان در كوهستانهاى شمال و شمال شرقى استان واقع شدهاند .
نام و تاريخچه
منطقه حفاظت شده كبيركوه بر اساس مصوبه شماره 216 مورخ 25/ 7/1380 و به استناد بند الف ماده 3 قانون حفاظت و بهسازي محيط زيست و با وسعتي معادل بيست هزار هكتار به عنوان منطقه حفاظت شده جنگلي تعيين شده است. از آن تاريخ به بعد منطقه شاهد تحولات مثبتي در روند افزايش گونه‌هاي گياهي و جانوري بوده و امروزه اين منطقه يكي از مناطق شاخص استان ايلام در راستاي تنوع گياهي و جانوري است.
موقعيت جغرافيايي
منطقه حفاظت شده جنگلي كبيركوه منطقه‌اي كوهستاني بوده كه در مختصات جغرافيايي E4655 تا E4720 طول شرقي و N3310 تا N3315 عرض شمالي در شهرستان دره شهر استان ايلام واقع شده است .
حد و حدود قانوني
حد و حدود منطقه حفاظت شده جنگلي كبيركوه به شرح ذيل تعيين شده است:
شمالاً: از پشته ارشت در امتداد زمين‌هاي كشاورزي و خط‌الرأس پشته‌هاي بدره، لارت، گردكانه، زرانگوش، سيكان و در همان امتداد به سراب سيكان و فرهادآباد تا منتهي شود به جاده مالرو به سراب درهشهر.
شرقاً: از سراب درهشهر و منتهي اليه طرح جنگلكاري و در مسير جاده آسفالته درهشهر به آبدانان تا ارتفاعات كبيركوه.
جنوباً: از ارتفاعات كبيركوه به سمت غرب در امتداد خط‌الرأس كبيركوه تا منتهي شود به ارتفاعات مشرف به آبريز شهرك وليعصر.
غرباً: از ارتفاعات مشرف به شهرك ولي عصر به پادامنه كبيركوه و پشته ارشت.
راه‌هاي ارتباطي
در اطراف منطقه حفاظت شده كبيركوه دو جاده ايلام – دره شهر در شمال و جاده دره شهر- آبدانان كه مرز شرقي منطقه را تشكيل مي‌دهد، وجود دارد. از اين راه‌ها، راه‌هاي فرعي ديگري وارد منطقه مي‌شود. مهمترين اين راه‌ها عبارتند از جاده فرعي (آسفالته) آبهر پائين – امامزاده پيرمحمد (پشته لارت). جاده‌ي خاكي شهرك وليعصر- پشته ارشت (شمال غرب منطقه) و جاده‌هاي فرعي ديگري مانند پشته زيد، فرهادآباد، زرانگوش، سيكان و… كه از مرز شمال وارد منطقه مي‌شوند، وجود دارد. در قسمت جنوب منطقه حفاظت شده كبيركوه و در مسير جاده ملكشاهي – ميمه در منطقه مله خان كشته جاده خاكي وجود دارد كه به ارتفاعات جنوبي كبيركوه متصل مي‌شود و قسمت‌هايي از آن در سال‌هاي گذشته تخريب شده است. در داخل منطقه حفاظت شده جاده‌هاي خاكي و مالرو زيادي وجود دارد كه از ذكر نام آنها خودداري مي‌شود.
با توجه به كوهستاني بودن منطقه، تنها روستاي فرهاد آباد در قسمت شمال شرقي منطقه واقع شده است كه فعاليت معيشتي اين روستا كشاورزي و دامداري سنتي است. در پيرامون منطقه حفاظت شده و در مسير جاده ايلام- دره شهر روستاها و آبادي‌هاي زيادي واقع شدهاند كه با توجه به وجود رودخانه سيمره و زمين‌هاي كشاورزي مناسب حرفه‌ي كشاورزي از رونق خوبي برخوردار است، بطوري كه شغل اغلب ساكنين اين روستاها بر اين اساس مبتني شده است. همچنين در برخي از روستاها، دامداري نيز از مهمترين فعاليت‌هاي معيشتي است و روستائيان براي چراي دام‌هاي خود از مراتع داخل منطقه حفاظت شده بهره‌برداري مي‌كنند و در برخي مواقع نيز به محيط زيست منطقه خساراتي وارد مي نمايند.
با توجه به وجود پديده‌هاي فيزيكي و زيستي با ارزش و منحصر به فرد فراوان مانند چشمه‌ها، آبشارها، غارها، صخره‌ها، دره‌هاي عميق، زندگي عشايري، حيات وحش، پوشش گياهي و آثار تاريخي و فرهنگي در سطح منطقه حفاظت شده كبيركوه صنعت اكوتوريسم را مي‌توان توسط مردم بومي منطقه توسعه داد و از اين طريق ضمن كسب درآمد از تخريب منطقه جلوگيري نمود. براي رسيدن به اين مهم نياز به آموزش مردم بومي و معرفي ارزش‌هاي اكوتوريستي منطقه مي‌باشد كه مي‌بايست از طريق سازمان‌ها و ادارات ذيربط انجام شود.
مهمترين روستاهاي پيرامون منطقه عبارتند از شهرك ولي عصر، آبهر بالا و پايين، زيد، زرانگوش، فرهاد آباد، سيكان، جهانگير آباد، عباس آباد، هندميني، هرانمر، دول گلاب، وحدت آباد، قلعه تسمه، اسلام آباد، چغاپوكه. شهرهاي بدره و دره شهر از مهمترين نقاط شهري پيرامون منطقه حفاظت شده هستند كه در شمال و شمال شرقي منطقه حفاظت شده كبيركوه واقع شدهاند.
وضعيت طبيعي
پستي و بلندي
منطقه حفاظت شده كبيركوه با مساحتي حدود 20 هزار هكتار، منطقه اي است كوهستاني از سلسله جبال زاگرس كه در دامنه ارتفاعي 950 تا 2790 متر از سطح دريا قرار دارد. اين منطقه به لحاظ داشتن تنوع ارتفاعي داراي اكوسيستم هاي مختلف بوده كه اغلب غير قابل دسترس هستند و نسبت به ساير مناطق، به صورت بكر و دست نخورده باقي مانده اند. همچنين به دليل پويا بودن بسياري از مراحل توالي گياهي را در بر مي گيرد. با توجه به تنوع و تغييرات شرايط فيزيكي كه در سطح منطقه وجود دارد، علاوه بر برخورداري از غناي زيستي داراي ارزش هاي گردشگري و اكوتوريسم بالايي نيز مي باشد.
براساس مشخصات ارتفاعي، شيب و برخي تظاهرات ريخت شناسي عوارض زمين به ترتيب عبارتند از كوهستان، تپه‌ماهور و دشت سر.
واحد كوهستان قسمت اعظم منطقه را فراگرفته است. در اين واحد، تيپ حوزه‌هاي سنگي تقريباً در همه جا رخنمون داشته و داراي شيب خيلي تند و فاقد خاك مناسب (تنها در لا به لاي درز و شكاف و بين بريدگي‌هاي سنگي و تخته سنگ‌ها خاك مناسب وجود دارد) است. اين واحد همچنين بيش از 85 درصد سطح منطقه را تشكيل مي‌دهد. در اين منطقه به لحاظ داشتن منابع آبي فراوان چشم اندازهاي زيبايي ايجاد شده است كه داراي ارزش فراواني است. مهمترين كوه‌ها و دره‌هاي منطقه عبارتند از :
كوه‌ها
با توجه به اينكه شيب شمالي كبيركوه به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شده لذا تمام مرز جنوبي منطقه را ارتفاعات و كوه‌هاي كبيركوه تشكيل مي‌دهد (تقريباً بيش از 85 درصد منطقه). در قسمت شمال منطقه حفاظت شده نيز كوه‌هاي كم ارتفاع‌تري نسبت به مرز جنوبي قرار دارند كه عبارتند از كوه‌هاي پشته ارشت، پشته لارت، زيد، زرانگوش، فرهاد آباد، سيكان و دره شهر كه داراي پوشش مرتعي بوده و دامنه‌هاي آنها اغلب به لحاظ برخورداري از خاك مناسب جهت كشاورزي مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
دره‌ها و تنگه‌ها
همان گونه كه اشاره شد قسمت اعظم منطقه را كوهستان تشكيل مي‌دهد كه در بين آنها دره‌هايي عميق ايجاد شدهاند. اين مناطق به لحاظ داشتن پوشش گياهي منحصر به فرد، چشم اندازهاي زيبا، منابع آب، حيات وحش و… از ارزش اكوتوريسمي بالايي برخوردار است كه مهمترين آنها عبارتند از دره‌هاي پشته ارشت، گردكانه، لارت، زرانگوش، زيد، فرهادآباد، سيكان، دره شهر كه هر كدام از آنها داراي سيماي طبيعي و پوشش گياهي متفاوتي است. در شكل 10 تصاويري از دره هاي مذكور ملاحظه مي گردد. شكل 11 انبارهاي قديمي غلات را بهمراه خرابه هاي روستاي زيد در تنگه زيد نشان مي دهد. همچنان كه در شكل ملاحظه مي گردد اين تنگه از جذابيت خاصي برخوردار است و مي تواند در بحث
طبيعت گردي نقش مهمي را ايفا نمايد.
آب و هوا و اقليم
در منطقه حفاظت شده كبيركوه ميانگين بارندگي سالانه .4/350 ميليمتر و بطور متوسط بارندگي به ازاء هر روز باراني 1/10 ميليمتر خواهد بود. با استفاده از معادله رگرسيون خطي تغييرات بارندگي نسبت به ارتفاع به شرح ذيل است:
P167/0+97/318= H
بنابراين به ازاء هر كيلومتر افزايش ارتفاع در منطقه، بارندگي 162 ميليمتر افزايش پيدا خواهد كرد. دامنه نوسانات بارندگي در منطقه بين 350 تا 750 ميليمتر متغير است. همچنين براساس بررسي روند تغييرات بارندگي ساليانه هر يك دوره 5 ساله تغييرات بارندگي ترسالي‌ها 3/460 و در خشكسالي‌ها 6/234 ميليمتر گزارش شده است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه 4/99 درصد بارندگي‌ها در فاصله بين آبان تا ارديبهشت ماه اتفاق مي‌افتد و6/1 درصد ديگر در پنج ماه بقيه رخ مي‌دهند. همچنين خشك‌ترين فصل، تابستان (بدون بارندگي) است. زمستان پر بارانترين فصل سال در منطقه است.
منطقه حفاظت شده كبيركوه كوهستاني بوده و از نظر حرارتي داراي اقاليم گوناگوني است و متوسط درجه حرارت در نقاط مختلف آن متفاوت است. تجزيه و تحليل‌هاي انجام شده نشان مي‌دهد كه به ازاء هر كيلومتر افزايش ارتفاع ميانگين دماي ساليانه 8/5 درجه سانتي‌گراد كاهش مي‌يابد. بنابراين ميانگين ساليانه دما در ارتفاعات مختلف بين 5 -20 درجه سانتي‌گراد متغير است.
متوسط حداكثر ساليانه دما در ارتفاعات مختلف بين 15 -30 درجه سانتي‌گراد و ميزان متوسط حداقل ساليانه دما در ارتفاعات مختلف (2-) – 16 درجه سانتي‌گراد تغيير مي‌كند. حداكثر مطلق دماي منطقه براساس اطلاعات ايستگاه هواشناسي ايلام 47 درجه سانتي‌گراد، حداقل مطلق دما 15- درجه سانتي‌گراد، متوسط حداكثر دما 7/21 و متوسط حداقل دما 6/11 درجه سانتي‌گراد مي‌باشد. ميانگين رطوبت نسبي سالانه منطقه 1/47، حداكثر مطلق ساليانه 1/56 و حداقل مطلق ساليانه 1/39 درصد است. مرداد ماه كمترين ميزان رطوبت نسبي و بهمن ماه بيشترين ميزان رطوبت نسبي را دارا هستند. براساس آمار و اطلاعات موجود ميانگين تبخير و تعرق پتانسيل روزانه (روش بلاني كريدل) 58/4ميليمتر در روز تعيين مي‌گردد.
ميانگين سرعت باد در هيچ يك از ماه‌هاي سال از 7 متر در ثانيه تجاوز نمي‌كند. سرعت سريعترين بادها گاهي از 20 متر تجاوز مي‌كند. جهت غالب بادها عموماً بادهاي غربي است و در ماه‌هاي پاييز شدت و فركانس بادها نسبت به فصول ديگر ضعيف‌تر است.
اقليم منطقه براساس پارامترهاي هواشناسي موجود در روش دومارتن، نيمه مرطوب سرد است و در روش آمبرژه با توجه به پارامترهاي دما، بارندگي و ارتفاع داراي سه نوع اقليم به هم مرتبط مي‌باشد كه عبارتند از: اقليم نيمه خشك معتدل (تا ارتفاع 1014 متر از سطح دريا)، اقليم نيمه خشك سرد (تا ارتفاع 1292 متر)، اقليم نيمه مرطوب سرد (از ارتفاع 1950 متر). در شكل زير تفاوت پوشش گياهي ارتفاعات مختلف كه ناشي از تفاوت اقليم و سازند زمين شناسي است بخوبي نمايان مي باشد.
زمين شناسي
منطقه حفاظت شده كبيركوه در واحد زمين شناسي زاگرس چين‌خورده و يا زاگرس خارجي واقع شده و ليتولوژي آن را عموماً سنگ‌هاي رسوبي تشكيل مي‌دهد. سنگ‌هاي آذرين و دگرگوني و به تبع آن كانسارهاي فلزي در اين منطقه وجود ندارد. اين واحدهاي زمين‌شناسي در پيدايش و تكامل پوشش گياهي و تنوع زيستي منطقه و تشكيل زيستگاههاي حيات وحش نقش به سزايي را ايفا مي‌نمايند. واحدهاي زمين شناسي و رسوبات موجود به علت فشارهاي جانبي از دو سوي شمال شرقي و جنوب غربي، طوري چين خوردگي پيدا كرده‌اند كه بصورت مجموعه‌اي از آنتي‌كلينوريوم درآمده‌اند. در نتيجه طاقديس‌ها و ناوديس‌هاي متعددي به وجود آمده اند كه در واقع تشكيل دهنده كوه‌ها و دره‌هاي منطقه هستند.
خصوصيات سازندهاي رسوبي موجود در سطح منطقه بطور خلاصه به شرح ذيل است:
الف- تشكيلات دوران دوم
1- سازند گرو (گارو): اين سازند با ليتولوژي آهك شيلي و مارني به صورت پنجره تكنونيكي و با رخنمون كم در شمال غربي كبيركوه ديده مي‌شود. سن اين سازند مربوط به كرتاسه تحتاني است.
2- سازند سروك: اين سازند بيشترين گسترش را در كبيركوه دارد و در مركز و لابلاي تاقديس‌ها و
خط رأس كبيركوه بصورت عمده ديده مي‌شود و از سازندهاي شاخص حوزه محسوب مي‌گردد. اين سازند شامل بخش هاي ذير است:
– بخش نازك لايه فوقاني شامل آهك‌هاي ريزدانه خاكستري مقاوم كه آهن‌دار نيز هستند.
– بخش مياني شامل گل سفيد توده‌اي همراه با ندول‌هاي سيليسي به رنگ قرمز مايل به قهوه‌اي كه بر روي آن 408 متر آهك‌هاي قهوه‌اي ضخيم لايه و توده‌اي همراه با قطعاتي از روديست‌ها قرار گرفته است.
– بخش ضخيم لايه تحتاني: شامل رسوباتي بصورت آهك‌هاي خاكستري و تيره تا سياه رنگ بسيار ريزدانه و متراكم همراه با لايه هاي مارني خاكستري.
3- سازند سورگاه: اين سازند شامل شيلهاي پيريت‌دار به رنگ خاكستري تيره متمايل به سياه و آهكي ريزدانه و نازك لايه مي‌باشد. گسترش اين سازند در منطقه كم بوده و بصورت نوارهايي در كنار سازند سروك در شمال غربي كبيركوه ديده مي‌شود. سن اين سازند كرتاسه است.
4- سازند ايلام (كرتاسه): مقطع تيپ اين سازند شامل آهك رسي خاكستري تا سفيد مايل به قهوه‌اي است. اين سازند همراه با سازندهاي سروك و سورگاه در گروه بنگستان جاي مي‌گيرد. بيرون‌زدگي اين سازند را در منطقه حفاظت شده‌ي كبيركوه به خصوص پشته سيكان و كلم مي‌توان يافت.
5- سازند گورپي (كرتاسه بالايي): شامل مارن، شيلهاي تيره و آبي رنگ و آهك‌هاي مارني است. بخش مياني سازند گورپي بخش آهكي امام حسن ناميده مي‌شود كه در بخش‌هاي جنوبي منطقه حفاظت شده كبيركوه قابل تشخيص است.
ب- تشكيلات دوران سوم:
1- سازند پابده: اين سازند شامل شيل و آهك رسي خاكستري است بخش بالايي آن مركب از شيلهاي سيلتي و ماسه‌ايي و آهك‌هاي مارني نازك لايه و بخش زيرين آن شامل شيل ارغواني تا آبي تيره است. اين سازند گسترش بسيار كمي در كبيركوه داشته و بطور عمده در ديناركوه ديده مي‌شود.
2- سازند تله زنگ: ليتولوژي اين سازند شامل آهك تيره رنگ با لايه‌بندي متوسط و فسيل‌دار با سن پالئوسن تا ائوسن مياني است. مقطع اين سازند در جنوب شرقي منطقه حفاظت شده كبيركوه مشاهده مي‌شود.
3- سازند گچساران: اين سازند از يكسري رسوبات شامل مارنهاي رنگين همراه با ژيپس (گچ آبدار)، نمك و لايه‌هاي رسي تشكيل شده است. اين سازند در مقايسه با بقيه سازندهاي زمين‌شناسي در سطح استان ايلام، بيشترين پوشش سطح را به خود اختصاص داده است.
4- سازند بختياري: اين نوع رسوبات مربوط به اواخر مرحله كوهزايي است و در يك محيط پرانرژي تشكيل شده اند. اين رسوبات شامل كنگلومراي ضخيم با گردشدگي فراوان و حاوي دانه‌هاي سيليس قرمز رنگ مي‌باشد.
خاك‌شناسي
منطقه حفاظت شده كبيركوه داراي كوه‌هاي بلند و تپه‌هاي مرتفع تا زمين‌هاي مسطح است.. فلات‌هاي با پستي و بلندي كم تا متوسط بدون سنگريزه بر روي مواد آهكي كه شيب عمومي آنها 2 تا 10 درصد حاوي خاك‌هاي عميق با بافت سنگين و خيلي سنگين همراه با تجمع مواد آهكي در لايه‌هاي زيرين يعني Cambisols Calcic و Eutric Cambisol بوده و در بعضي قسمت‌ها مقداري سنگريزه در سطح و مخلوط با خاك به چشم مي‌خورد.
ارتفاعات بالاتر قسمت غرب – شمال غرب شامل تپه هاي نسبتاً جنگلي اكثراً با قلل حدود متشكل از سنگ‌هاي آهكي و يا مارني مي‌باشد. شيب عمومي آنها بين 25 تا 50 درصد است و ارتفاع آن از سطح دريا بين 1000 تا 2000 متر مي‌باشد. شامل خاك‌هاي كم عمق تا نيمه عميق سنگريزه‌دار (Calcic Regosols) اكثراً داراي پوشش جنگلي بلوط با تراكم متوسط و در بعضي قسمت‌ها با بيرون زدگي‌هاي سنگي (Lithosols) ديده مي شود.
در اين قسمت‌ها شيب عمدتاً تند، محدوديت عمق خاك و فرسايش عمل نموده است. قسمت‌هاي بعدي كه بيشترين درصد آن خاك‌هايي با مشخصات ذير است، شامل مناطق غربي و شرقي و سرتاسر منطقه را شامل مي‌شود، يعني ارتفاعات 1200 تا 2500 متر و … شامل كوه‌هاي جنگلي نسبتاً مرتفع با فرسايش متوسط و بيرون زدگي‌هاي سنگي زياد آهكي كه شيب آنها بين 40 تا 100 درصد بوده و شامل خاك‌هاي كم عمق تا نيمه عميق سنگريزه‌دارCalcaric Regosols ، Lithosols است. گياهان طبيعي آن جنگل‌هاي بلوط و بنه با تراكم متوسط توأم با گياهان استپي است و در بعضي قسمت‌ها تشكيلات مارني ديده مي‌شود.
ارتفاعات بالاتر در سرتاسر منطقه حفاظت شده كبيركوه شامل كوه‌هاي بسيار مرتفع با قلل مدور متشكل از سنگ‌هاي آهكي سخت و شيب 60 تا بيش از 100 درصد اكثراً بدون خاك و در بعضي قسمت‌ها خاك‌هاي بسيار كم عمق غير يكنواخت (Lithosol) عاري از پوشش گياهي و يا بوته‌هاي بسيار پراكنده و در بعضي قسمت‌ها قلل تيز و كشيده ديده مي‌شود. محدوديت اساسي مناطق مذكور شامل شيب بسيار تند، عدم وجود پوششي روي خاك و فرسايش بسيار زياد است. برخي دامنه‌هاي منطقه حفاظت شده كبيركوه شامل تپه‌هاي كم ارتفاع بريده بريده و فرسايش يافته متشكل از مارنهاي گچي، ماسه‌اي، آهكي و كنگلومرايي با شيب 20 تا 40 درصد و خاك‌هاي كم عمق تا عميق سنگريزه‌دار مي‌شود كه عمده ترين آنها عبارتند از Lithosols، Calcaric Regosols و Gypsiferousmarls.
منابع آب
مهمترين رودخانه دائمي در محدوده‌ي منطقه حفاظت شده كبيركوه، رودخانه سيكان با متوسط دبي ساليانه 41/2 متر مكعب در ثانيه و كل حجم آب 05/76 ميليون متر مكعب در سال مي‌باشد. ساير آبراهه‌ها فصلي بوده و يا از آبدهي ناچيزي برخوردارند، ولي چشمه‌ها در منطقه حفاظت شده كبيركوه از مهمترين منابع آبي منطقه هستند كه در تمام سطح منطقه پراكنش دارند .. چشمه‌هاي پينه، آب غار سنعلي، باريك، گيژگه، دستاوش، دربندزده بالايي و پائين، ريش كل، گلال كش، پل بيد، چاه كوچكه، باريكه دروازه، سراب لارت، چشمه‌هاي دامنه منطقه امامزاده پيرمحمد، چشمه باغ جنت، النج بالايي و پاييني، بيد، تخت آب، پلنگ آب، كل ساه، برآفتاب، مليچك سا، كاكاه، گوسال دزد، بيد هفت سال، سرطاف سراب دربند، وركمر، سياتنگ، نازي كش، چل خرسان، خرساب و … از مهمترين چشمه‌هاي منطقه هستند.
در منطقه چاه هاي متعددي وجود دارد كه عبارتند از چاه چالگه، ميان، گلين، شوقعلي، پلكه، الويزان، چاه‌هاي دومله لارت، چاه سراب زرانگوش. با توجه به اينكه تمامي آب‌هاي منطقه سرانجام وارد رودخانه سيمره مي‌گردند، حوزه آبخيز منطقه حفاظت شده كبيركوه زير حوزه رودخانه سيمره محسوب مي‌شود.
منابع آبي اشاره شده در منطقه حفاظت شده كبيركوه علاوه بر اين كه غناي زيستي منطقه را ارتقاء داده‌اند، باعث بوجود آوردن چشم‌اندازهاي منحصر به فرد شدهاند كه شرايط مناسبي را براي توسعه صنعت گردشگري و اكوتوريسم در منطقه فراهم نموده‌اند، بطوري كه در حال حاضر گردشگران زيادي سالانه از قسمت‌هاي مختلف از جمله پشته لارت، زرانگوش و… كه داراي چشم اندازهاي زيبا بخصوص منابع آبي فراواني هستند، بازديد مي‌كنند. البته بسياري از منابع آبي مانند چشمه‌ها و چاه‌ها در داخل منطقه حفاظت شده در حال حاضر توسط بوميان محلي، كشاورزان و دامداران منطقه ساماندهي شدهاند و براي مصارف مختلف شرب، كشاورزي، دامداري و… مورد استفاده قرار مي‌گيرند كه لازم است با نظارت دقيق و اعمال مديريت صحيح حق آبه محيط زيست منطقه رعايت شود و مانع از خشك شدن و تخريب آنها گردد. بسياري از چشمه‌ها كه در ارتفاعات بالادست منطقه حفاظت شده واقع شده و از دسترس مردم بومي دور هستند، مورد استفاده حيات وحش قرار مي‌گيرند و از اين نظر نيز حائز اهميت هستند.
تنوع زيستگاهي
پوشش گياهي
با توجه به شرايط اقليمي متنوع منطقه، پوشش گياهي منطقه بخصوص در مناطق بالادست از تنوع زيادي برخوردار است. در اين منطقه 8 تيپ گياهي تاكنون بشرح ذير مورد شناسايي قرار گرفته است:
تيپ Astragalus spp. – Annual grasses : اين تيپ تا ارتفاع 800 متري و عمدتاً در زمين‌هاي زراعي منطقه ديده مي‌شود.
تيپ Astragalus spp. – Amygdalus : اين تيپ در ارتفاع حدود 1100 متري و بر روي تشكيلات آسماري منطقه واقع شده است.
تيپ Trifolium – Astragalus spp. : اين تيپ در وسط حوزه و بر روي تشكيلات پابده واقع شده است.
تيپ Trifolium – Hordeum : اين تيپ در طبقه 1200 تا 1600 متري حوزه و بر روي تشكيلات گورپي ديده مي‌شود.
تيپ Bromus –Trifoliom : همين تيپ در ارتفاع 900 تا 1600 متري از سطح دريا و بر روي لغزشي كه بصورت درهم ريختگي سازندها وجود دارد.
تيپ Amygdalus- Echinops : اين تيپ در محدوده ارتفاعي 1000تا 1500 متري و بر روي تشكيلات ايلام سورگاه واقع شده است.
تيپ Amygdalus – Astragalus: اين تيپ در محدوده ارتفاعي 1700 تا 2400 متري و بر روي تشكيلات زمين شناسي سروك واقع شده است.
تيپ Acantholimon – Astragalus: اين تيپ در محدوده 1700 متري به بالا و بر روي تشكيلات سروك واقع شده است.
منطقه حفاظت شده كبيركوه داراي پوششي جنگلي و مرتعي بوده كه در اطراف محور ارتباطي ايلام – دره شهر و ارتفاعات مشرف به اين محور بدليل بهره‌برداري مفرط و بيرويه از پوشش نباتي در معرض تخريب شديد قرارگرفته است، بطوريكه اراضي در سطوح بسيار وسيع در اثر فرسايش خاك به اشكال مختلف شياري و خندقي درآمده است. همچنين بهره‌برداري از درختان جنگلي بمنظور تأمين علوفه دام‌ها و يا استحصال محصولات فرعي و مصارف روستائي موجب نابودي درختان با ارزش شده و بجاي آنها درختچه‌ها و بوته‌هاي خاردار نظير گون، پلاخور، ارژن (ارجنگ)، محلب و … جايگزين شده است. از گونه‌هاي گياهي ديگري كه نشان دهنده سير قهقرائي مراتع اين ناحيه مي باشد، مي‌توان انواع فرفيون – خارگوني، اوپه و انواع شكرتيغال را نام برد. در دامنه‌هاي كبيركوه وضعيت پوشش گياهي بتدريج تغيير يافته و هرچه از روستاها دورتر شده و به مناطق كوهستاني نزديك مي شود پوشش گياه وضع بهتري پيدا مي‌كند.
هرچه به ارتفاعات منطقه نزديك شويم گونه‌هاي درختي كه غالبيت با بلوط ايراني است، بصورت گونه‌هاي غالب ظاهر مي‌شوند. در منطقه حفاظت شده كبيركوه و در نزديكي شهر بدره و در پشته بدره يكي از گونه‌هاي نادر درختي بنام لرگ (Pterocarya fraxinifolia) در اطراف آبراهه‌ها و چشمه‌هاي منطقه با حدود 100 پايه وجود دارد كه نظر هر بيننده‌اي را در آن منطقه به خود جلب مي‌كند .
تنوع جانوري
غناي بيولوژيك هر منطقه طبيعي، متناسب با تنوع زيستگاههاي آن مي‌باشد. زيستگاه محلي است كه يك گونه بدون توجه به موقعيت مشخص آن در اكوسيستم از نظر تغذيه و رابطه با ساير گونه‌ها در آن زندگي كرده و نيازهاي زيستي خود را برآورده مي‌سازد. اين تعريف بيانگر آن است كه زيستگاه‌ها مي‌توانند داراي طيف وسيع و متنوعي باشند. گستره كوهستاني منطقه حفاظت شده كبيركوه با داشتن مناطق صعب‌العبور، شكاف‌ها و حفره‌هاي دور از دسترس و همچنين ارتفاعات بلند و دره‌هاي عميق و داشتن پوشش گياهي متنوع، چشمه‌سارها و آبشخورهاي فراوان، به عنوان يك اكوسيستم كلان، آسيب‌پذير و حاشيه‌اي محسوب مي‌شود.
اين قبيل اكوسيستم‌ها بنا به ماهيت سرشتي خود بسيار آسيب‌پذير و شكننده مي‌باشند و در صورت برهم خوردن تعادل اكولوژيك، برگشت پذيري آنها به شرايط اوليه بدليل محدوديتي كه در ترميم‌پذيري خود دارند، بسيار دشوار مي‌باشد. البته ماهيت شكننده و آسيب‌پذير اين قبيل اكوسيستم‌ها به معناي بي‌فايده بودن آنها نيست، بلكه استفاده نابجا و ناديده گرفتن ظرفيت آنهاست كه موجوديت اين مناطق را در معرض تهديد قرار مي‌دهد. چراي بيرويه دام، تخريب مراتع و نابودي پوشش گياهي در اثر انواع توسعه از جمله مسائل حاد و ديرپاي اين اكوسيستم‌ها از جمله منطقه مذكور بشمار مي‌روند. به همين دليل ضروري است كه ابتدا طبيعت اين اكوسيستم‌ها تا درجه معيني حفاظت و روند تخريب در آ‌ها متوقف شده و سپس استفاده عقلاني و متناسب با قابليت‌هاي آنها صورت پذيرد.
منطقه حفاظت شده كبيركوه بعلت شرايط خاص پستي و بلندي و برخورداري از صخره‌ها، تپه‌ماهورها، اراضي كم شيب ناهموار، بيشه‌زارها و دره‌هاي عميق شامل طيف متنوع زيستگاهي است و بهمين دليل توان بالقوه مناسبي براي ازدياد حيات وحش خصوصاً كل و بز دارد. تهيه شناسنامه‌اي كامل از حيات وحش اين منطقه نياز به مطالعات وسيع و گسترده‌اي دارد و آنچه كه در اين بررسي آورده شده است بيانگر بخشي از توان و پتانسيل منطقه مذكور در جلب و حفظ گونه‌هاي مختلف حيات وحش در رده‌هاي مختلف مي‌باشد.
الف- پستانداران
رده پستانداران در سراسر جهان شامل سه گروه تخم‌گذاران، كيسه‌داران و جفت داران مي‌باشد. تمامي پستانداران ايران كه عمدتاً وابسته به اقليم حياتي پالئاركتيك هستند به گروه جفت داران تعلق دارند.
در ايران رده پستانداران داراي 9 راسته شامل 33 خانواده با حدود 170 گونه مي‌باشد كه به ترتيب 57 گونه جوندگان، 38 گونه خفاشها، 30 گونه گوشتخواران، 15 گونه حشره‌خواران، 11 گونه نهنگها، 8 گونه زوج سمان، 2 گونه خرگوشها، 1گونه فرد سمان و 1 گونه گاو دريايي شناسايي شدهاند. سهم پستانداران منطقه حفاظت شده كبيركوه از كل پستانداران كشور 19 گونه مي‌باشد كه در 5 راسته و 12 خانواده بشرح زير قرار گرفته‌اند.
راسته حشره‌خواران شامل خانواده خارپشت با دو گونه خارپشت گوش بلند و خارپشت اروپايي است كه در دامنه‌ها و علفزارهاي اراضي تپه ماهوري منطقه كبيركوه روزگار مي‌گذرانند.
راسته خرگوشها شامل يك گونه از خانواده خرگوش‌هاست كه در اغلب نقاط كبيركوه مشاهده مي‌گردند.
راسته گوشتخواران با 11 گونه از 5 خانواده، بيشترين تعداد پستانداران منطقه را بخود اختصاص داده‌اند. از ميان افراد اين راسته، خانواده سگسانان با گونه‌هاي گرگ، شغال و روباه معمولي در تمام زيستگاههاي منطقه پراكنش دارند. حضور خرس قهوه‌اي از خانواده خرس‌ها نيز در اكثر زيستگاههاي منطقه گزارش شده است. اين جانور در زيستگاههاي پشته زيد، زرانگوش، لارت و كبيركوه زيست مي‌نمايد. پشته زيد زيستگاه اصلي خرس قهوه‌اي در اين منطقه است. گونه‌هاي سمور، راسو و رودك از خانواده راسوها در دامنه‌هاي كبيركوه، پشته بدره و كلم زيست مي‌نمايند. همچنين از خانواده كفتارها، گونه كفتار به تعداد نسبتا فراوان در منطقه پراكنش داشته و گونه‌هاي گربه وحشي، سياهگوش و پلنگ كه از خانواده گربه‌سانان بشمار مي‌روند، مجموعه گوشتخواران منطقه موصوف را تشكيل مي‌دهند. پلنگ كه يكي از گونه‌هاي شاخص منطقه كبيركوه محسوب مي‌گردد معمولا ارتفاعات و مناطق جنگلي را براي زيست انتخاب مي‌نمايد. مناطق پشته لارت، گردكانه، ارشت و ارتفاعات كبيركوه از زيستگاههاي مهم اين حيوان در منطقه بشمار مي‌روند.
از راسته زوج سمان دو خانواده گاوسانان و خوكها با گونه‌هاي كل و بز و خوك وحشي در منطقه زيست مي‌نمايند. بخش‌هاي صخره‌اي و كوهستاني گردكانه، بدره، پشت لارت و ارشت كه با شرايط زيستي كل و بز تناسب دارند مامن مناسبي براي اين حيوان مي‌باشند. اين مناطق از جمله زيستگاههاي مهم كل و بز در منطقه كبيركوه مي‌باشند كه در زمان‌هاي نه چندان دور جمعيت قابل توجهي از اين حيوان در آنجا روزگار مي‌گذراندند اما امروزه به تعداد محدودي تقليل پيدا كرده‌اند. گراز يا خوك وحشي كه در اكثر نقاط منطقه در گله‌هاي بزرگ ديده مي‌شوند ايام خود را بهتر از ساير گونه‌هاي حيات وحش اين منطقه سپري مي‌نمايند.
آنچه مسلم است پتانسيل و توان بالقوه اين منطقه در جلب و حفظ گونه‌هاي حيات وحش بيش از آن چيزي است كه در حال حاضر ديده مي‌شود و بطور حتم با غني‌سازي و احياء گونه‌هاي حيات وحش منطقه در صورت كاستن عوامل تهديدكننده آن بويژه شكار غيرمجاز مي‌توان حضور گونه‌هاي بيشتري را در منطقه تضمين كرد.
ب- پرندگان
پرندگان گروه قابل توجهي از مهره‌داران را تشكيل مي‌دهند و در طبقه‌بندي جانوران جايگاه خاصي دارند و از نظر رده‌بندي بين پستانداران و خزندگان قرار مي‌گيرند.
تخمين زده مي‌شود كه فون پرندگان اقليم حياتي پالئاركتيك حدود 950 گونه را شامل مي‌شود كه 500 گونه آن را گنجشك سانان تشكيل مي‌دهند. بخش عمده فون پرندگان ايران مربوط به اين اقليم زيستي مي‌باشد. عليرغم گستردگي مناطق خشك و نيمه خشك حاكم بر كشور تاكنون بيش از 500 گونه پرنده در اين سرزمين گزارش شده است. براساس آمار ارائه شده از سوي سازمان حفاظت محيط زيست تعداد پرندگان ايران به 502 گونه مي‌رسد كه در 20 راسته، 79 تيره، 22 جنس و78 خانواده طبقه‌بندي شدهاند. اين تعداد معادل 6/5 درصد از پرندگان زيستمند خاور ميانه است.
از ميان گونه‌هاي پرندگان ايران 323 گونه در ايران زاد و ولد مي‌كنند. 90 گونه زمستان گذرند، 24 گونه داراي مهاجرت در فصول بهار و پاييز هستند، 50 گونه خارج از فصل جفت گيري به سواحل جنوبي مي آيند. 40 گونه بصورت اتفاقي ديده مي شوند. 16 گونه وضعيت نامشخص دارند و 4 گونه نيز از خارج وارد شده اند. همچنين از ميان 323 گونه كه در ايران زاد و ولد مي كنند، 100 گونه كاملا بومي‌اند.
سهم منطقه حفاظت شده كبيركوه از پرندگان ايران كه تاكنون گزارش شده است 46 گونه مي‌باشد كه در 7 راسته و 19 تيره جاي مي‌گيرند اين منطقه با توجه به تنوع زيستگاه‌ها از نظر تنوع گونه‌اي پرندگان نيز غني مي‌باشد. پرندگان منطقه حفاظت شده كبيركوه از آشيان‌هاي اكولوژيك اين منطقه به خوبي استفاده مي‌نمايند. وجود پرندگان شكاري گوشتخوار از راسته‌هاي قوشيان و شاهينيان با 10 گونه از جمله با ارزش‌ترين فون پرندگان ساكن اين منطقه بشمار مي‌روند كه مطابق قوانين و مقررات موجود حمايت شده مي‌باشند اما نياز به توجه و حمايت ويژه‌اي هم دارند. استفاده اين پرندگان از جانوران پستاندار كوچك و بزرگ و پرندگان ريز و درشت بيانگر اين نكته است كه از آشيان‌هاي اكولوژيك غذايي نيز بخوبي استفاده مي‌نمايند.
از راسته گنجشك سانان 25 گونه تاكنون شناسايي شده است كه در صورت مطالعات بيشتر امكان شناسايي گونه‌هاي ديگر از اين راسته و ساير راسته‌هاي پرندگان دور از دسترس نيست.
اغلب گونه‌هاي موجود در منطقه كبيركوه به استثناء تعدادي از گونه‌هاي پرندگان شكاري، در منطقه زاد و ولد و جوجه‌آوري دارند كه در صورت حراست از زيستگاههاي آنها، هرساله بر جمعيت اين گونه‌ها در منطقه افزوده خواهد شد. فهرست و ويژگي‌هاي پرندگاني كه تاكنون در اين منطقه شناسايي شدهاند
ج- خزندگان و دوزيستان
خزندگان جانوراني هستند كه از يكصد ميليون سال پيش و قبل از ظهور پستانداران در كره زمين وجود داشتند. در منطقه حفاظت شده كبيركوه گونه‌هاي متعددي از خزندگان زيست مي‌نمايند كه متاسفانه تاكنون مورد توجه و بررسي‌هاي علمي جدي و درازمدت قرار نگرفته‌اند. با توجه به اهميت و نقش سودمند اين گونه‌ها در تعادل طبيعت و جايگاه خاص آنها در زنجيره‌هاي غذايي و رابطه اكولوژيكي موثري كه خزندگان با ساير موجودات نظير جوندگان دارند و از عوامل كنترل‌كننده طغيان جمعيت آنها بشمارمي‌روند، جا دارد كه براي شناسايي هرچه بيشتر و بهتر فون خزندگان اين منطقه در برنامه‌هاي مطالعاتي و تحقيقاتي جايگاه ويژه‌اي اختصاص يابد. فهرست خزندگان شناسايي شده در منطقه مورد مطالعه كه مربوط به مارهاي منطقه مي‌باشد، در جدول 4 نشان داده شده است.
اهميت منطقه
ارتفاعات كبيركوه همانند ديواره‌اي سترگ بخش جنوبي استان ايلام را از نواحي شمالي جدا مي‌سازد و تنوع آب و هوائي شگرفي را در استان موجب مي‌شود، بطوري كه در هنگام تابستان دشت‌هاي جنوبي داراي دمائي معادل 50 درجه سانتي‌گراد بوده در حالي كه در نواحي شمالي هواي معتدل و خنك را شاهد هستيم. با ديدن برف در نوك قله‌هاي كبيركوه و مانشت تصور دشت‌هاي گرم و سوزان در دهلران و مهران در همان مقطع زماني بسيار سخت است و اين همه بواسطه وجود رشته كوه كبير كوه مي‌باشد.
بلندترين ارتفاع استان با بيش از 2600 متر ارتفاع از سطح دريا در كبيركوه واقع گرديده است. وجود دره‌ها و مناطق صعب‌العبور صخره‌اي كه همگي ناشي از توپوگرافي كوهستاني منطقه است، جمعيت حيات وحش و گونه‌هاي گياهي ارزشمند را از گزند آسيب‌هاي طبيعي و انسان ساخت حفظ نموده است، به نحوي كه تنوع و تركم حيات وحش و زيستگاه‌ها و دست نخوردگي نسبي اكوسيستم‌هاي منطقه كاملاً ارزش حفاظتي داشته و در ميان مناطق استان نيز برتري آن كاملاً چشمگير است.
منطقه بدليل شرايط طبيعي و برخورداري از تنوع زيستگاهي، تنوع گياهي و جانوري داراي ارزش‌هاي پژوهشي، آموزشي و تحقيقاتي زيادي در زمينه‌هاي مختلف است كه متاسفانه تاكنون مورد استفاده قرار نگرفته است.
منطقه حفاظت شده جنگلي كبيركوه نيز از نظر تفرج داراي قابليت‌هاي زيادي است، بطوريكه به غير از زيستگاههاي طبيعي داراي مكان‌هاي مذهبي و باستاني فراواني است كه پاره‌اي از مسيرهاي اكوتوريسمي آن بشرح ذير هستند:
تفرجگاه پشته لارت
در منطقه حفاظت شده كبيركوه با توجه به شكل زمين كه عموماً صخره‌اي و داراي شيب تندي است، مرغزارهاي نسبتاً كم وسعت (حدود 10-15 هكتار) وجود دارد كه مهمترين آنها پشته لارت است. در اين ناحيه به لحاظ وجود امامزاده، داشتن منابع آب فراوان، چشم‌اندازهاي زيبا مانند صخره‌ها، غارها، زندگي عشايري و درختان منحصر به فرد در استان بسيار حائز اهميت است، بطوريكه در حال حاضر گردشگران زيادي سالانه از آن بازديد مي‌كنند.
تنگه‌ها
منطقه حفاظت شده كبيركوه با توجه به وضعيت شكل زمين و توپوگرافي ويژه و منحصر بفرد داراي تنگه‌ها، دره‌هاي زيبا و با ارزش اكوتوريستي به شرح زير است:
تنگه زرانگوش، زيد، سيكان، پشته بدره، دروازه، ارشت، دربند.
غارها
در داخل محدوده حفاظت شده كبيركوه تعداد زيادي غار كوچك و بزرگ وجود دارد كه دسترسي به آنها صرفاً بدون استفاده از تجهيزات و امكانات كوهنوردي و صخره نوردي امكانپذير نمي‌باشد. مهمترين اين غارها از نظر گردشگري عبارتند از:
– غارهاي اطراف امامزاده پير محمد واقع در پشته لارت كه هم اكنون مردم بومي بخصوص عشاير منطقه از آنها بعنوان انبار غله و يا محل نگهداري دام استفاده مي‌كنند.
غار گردكانه يا هفت سال: اين غار در دامنه كبيركوه در پشته گردكانه واقع شده است و اغلب زيستگاه گونه كل و بز مي‌باشد. به منظور دسترسي به آن نياز به امكانات و تجهيزات كوهنوردي و صخره‌نوردي مي‌باشد، لذا از اين نظر داراي اهميت گردشگري است.
– غار دروازه: اين غار در پشته ارشت منطقه حفاظت شده واقع شده است. براي دسترسي به آن نياز به افراد راهنما و بومي منطقه، تجهيزات، امكانات كوهنوردي و صخره نوردي است.
صخره‌ها
نظر به اينكه قسمت اعظم منطقه حفاظت شده كبيركوه را صخره‌هايي با شيب خيلي تند تشكيل مي‌دهد، بنابراين تمام منطقه از اين نظر با اهميت است. مهمترين صخره‌ها عباتند از دره پشته زرانگوش، زيد (شكل 31)، هفت سال و ارشت كه از نظر دسترسي آسان و طبيعت زيبا از اهميت ويژه‌اي برخوردارند.
• امامزاده پيرمحمد (پيرمامه)
اين امامزاده در ميان دو دره سرسبز و پرآب در دامنه‌هاي شمالي كبيركوه واقع شده است . وجود درختان مختلف از جمله داغداغان و لرگ و چشمه‌هاي زيباي منطقه جلوه‌اي زيبا به آن بخشيده‌اند.
• دره باستاني محوطه لارت
اين دره باستاني با موقعيت جغرافيائي 33 درجه و 15 دقيقه و 16 ثانيه عرض شمالي و 46 درجه و 47 دقيقه و 38 ثانيه واقع در 4 كيلومتري جنوب روستاي آبهر پائين از توابع بخش بدره شهرستان دره شهر قرار دارد كه از شمال به دره لارت و از جنوب ارتفاعات صخره‌اي و صعب‌العبور كبيركوه و از شرق و غرب محدود به بلندي كوه بوده و مساحت آن 30 هكتار مي‌باشد.
• اثر باستاني محوطه پشته ارشت
اين اثر با موقعيت جغرافيائي 33 درجه و 18 دقيقه و 38 ثانيه عرض شمالي و 46 درجه و 57 دقيقه و 17 ثانيه در فاصله 5 كيلومتري جنوب شهرك وليعصر در كوهپايه‌هاي شرقي كبيركوه و بر كنار چشمه دائمي پشته ارشت قرار دارد.
اعتقادات مردم بومي منطقه
بستن پارچه و قفل به درختان يكي از اعتقادات مردم بومي و جوامع محلي منطقه محسوب مي شود. به درختان جوار امامزاده پير محمد (ع) در پشته لارت پارچه و قفل جهت استجابت دعا و برآوردن حاجات و نيازها بخصوص توسط افراد مسن بسته مي شود. اين افراد معتقدند كه در صورت باز شدن قفل، حاجات آنها برآورده مي شود. همچنين بعضا مشاهده مي گردد كه برخي افراد جهت نفرين كسي يا رسيدن به هدف خاصي موي سر خود را به اين گونه در ختان مي بندند.
مشكلات، فعاليت هاي موثر و عوامل تهديد كننده
1- جاده‌سازي: با توجه به صعب العبور بودن منطقه و وجود دره‌هاي عميق و شيب زياد امكان ايجاد جاده وجود ندارد. فقط در چند مورد در حواشي و دامنه‌هاي آن جاده‌هاي فرعي احداث شده است كه عبارتند از:
– راه ارتباطي ايلام به دره شهر در حاشيه شمالي منطقه
– راه ارتباطي دره شهر به آبدانان كه مرز شرقي منطقه را تشكيل مي‌دهد.
– جاده خاكي كه از بدره به دامنه شمالي منطقه كشيده شده و عشاير در فصل ييلاق از آن استفاده مي‌كنند.
– جاده‌هاي متعدد ديگر كه از روستاهاي حاشيه شمالي تا دامنه‌هاي شمالي منطقه كشيده شده است.
– جاده‌اي كه توسط جهاد سازندگي وقت براي استفاده عشاير منطقه از بخش ميمه زرين آباد به حاشيه جنوبي منطقه و از آنجا به خط الراس كبيركوه كشيده شده و دسترسي به منطقه را بسيار سهل و آسان نموده است.
2- معدن: باتوجه به توپوگرافي بسيار سخت منطقه و عدم امكان بردن امكانات استخراج و اكتشاف معادن خوشبختانه فعاليت معدني چشمگيري در منطقه انجام نمي گيرد. اما اخيرا با احداث كارخانه سيمان بدره در حاشيه ضلع شمال غربي منطقه موافقت گرديده كه احتمال برداشت از برخي معادن حاشيه منطقه در آينده وجود دارد.
3- شكار و صيد غير مجاز: متاسفانه شكار و صيد بي رويه و غير مجاز، جمعيت حيات وحش منطقه را كاهش داده است اما به نظر مي‌رسد با اتخاذ تدابير حفاظتي بيشتر توپوگرافي خاص منطقه قدرت حفظ و احياء جمعيت حيات وحش منطقه را داشته باشد.
4- گياه نيمه انگلي لورانتوس گونه هاي جنگلي منطقه از جمله بلوط را در معرض تهديدي جدي قرار داده است. منطقه حفاظت شده كبيركوه نسبت به ساير مناطق تحت مديريت استان كمتر به گياه نيمه انگلي لورانتوس آلوده مي باشد اما در صورت عدم مبارزه با آن اين منطقه نيز طي ساليان آينده همانند ساير مناطق آلوده خواهد شد.
5- چراي دام: با توجه به وجود دام تا چهار برابر ظرفيت مراتع استان فشار چراي دام در تمام مناطق كه داراي عرصه‌هاي مرتعي هستند مشهود است كه منطقه حفاظت شده كبيركوه نيز از اين قاعده مستثني نيست.
6- با توجه به صعب العبور بودن منطقه، تبديل اراضي و عبور خطوط نيرو در مناطق حاشيه‌اي انجام شده و اراضي واقع در داخل منطقه از اين مشكل در امان مانده‌اند.
7- عدم وجود يگان حفاظتي.
پيشنهادات
1- تهيه و اجراي طرح جامع مديريت منطقه.
2- جلوگيري از دخل و تصرف غير مجاز و تبديل اراضي.
3- ساماندهي مراكز تفرجگاهي در منطقه.
4- احداث، تجهيز و راه اندازي دو واحد محيط باني در منطقه و استقرار 6 نفر نيروي اجرايي و مسلح و اختصاص خودروي صحرايي، موتور سيكلت و پوشش ارتباط بي سيم در منطقه كبيركوه.
5- جلوگيري از ورود غير مجاز دام به منطقه.
6- افزايش مشاركت مردم در مديريت و حفاظت منطقه با توجه به ظرفيت بالا، فرهنگ و تشكلهاي غير دولتي موجود در منطقه.
7- برگزاري دوره هاي آموزشي و توجيهي زيست محيطي براي ساكنان، عشاير و ذينفعان منطقه.
امكانات كنترلي و نظارتي
با توجه به اينكه هنوز تشكيلات مستقلي براي منطقه حفاظت شده كبيركوه تعريف نشده است لذا حفاظت از عرصه‌هاي طبيعي منطقه توسط ادارات حفاظت محيط زيست شهرستان‌هاي درهشهر و آبدانان انجام مي‌شود كه به تازگي محيط‌باني بدره نيز احداث شده است. اميد است با تقويت كادر آن توسط محيط زيست استان و ايجاد تشكيلات مستقل براي منطقه كنترل و پايش، منطقه ياد شده ساماندهي گردد.
مديريت منطقه
متاسفانه با وجود اهميت فون و فلور غني منطقه با گذشت 10 سال از تصويب آن به عنوان حفاظت شده بدليل تنگناهاي قانوني موجود هنوز تشكيلات اداري مستقلي براي اين منطقه تعريف نشده است.
عرصه‌هاي با ارزش منطقه توسط ادارات حفاظت محيط زيست دره شهر و آبدانان كنترل مي‌شود كه با توجه به محدوديت‌هاي امكانات و تجهيزات ادارات ياد شده قطعاً حفاظت از زيستگاههاي غني آن بطور بهينه انجام نمي‌گيرد. همچنين منطقه مذكور فاقد طرح مديريت بوده و از اين رو زون‌بندي در آن صورت نگرفته است، به همين دليل حوزه منطقه با توجه به قابليت‌هاي آن از نظر كاربري، استعداد و هدف‌هاي چندگانه مورد انتظار از يكديگر تفكيك نشده و با وجود تمام قابليت‌ها از نظر حفاظتي، پژوهشي، آموزشي و تفرجگاهي بدليل فقدان طرح مديريت داراي برنامه مشخصي نبوده و فاقد طرح اجرايي در زمينه مديريت مي‌باشد. با توجه به صعب‌العبور بودن منطقه تعارض به منطقه در حال افزايش است كه در صورت عدم توجه به آن و عدم اجراي طرح مديريت منطقه در آينده‌اي نزديك با مشكلات عديده‌اي روبرو خواهد شد.
كوه سيوك نرم آب
بهترين سواحل تايلند
چندش آورترين غذاهاي جهان
۱۰ پاساژ برتر بانكوك